تعاريف
انگيزه :
اصطلاح انگيزه از فعل لاتين mover به معني حرکت دادن مشتق شده است. انگيزه، چيزي است که ما را به جنبش و حرکت وادار، و کمک مي کند تا تکاليف خود را کامل کنيم. انگيزه فرايندي است که طي آن فعّاليّت هدف محور برانگيخته و حفظ مي شود. انگيزه، يک فرايند است نه يک فراورده. ما نمي توانيم انگيزه را مستقيماً مشاهده کنيم؛ امّا مي توانيم آن را از رفتارهايي مانند انتخاب تکاليف، تلاش، استقامت و گفتار، استنباط کنيم. انگيزه، هدفمند است و نيازمند فعاليّت جسماني يا ذهني است. و همچنين انگيزه، رفتار را حفظ مي کند» (پنتريچ و شانک، 2002، ص17).
مفهوم انگيزه يا برانگيختگي به حالات و شرايطي در فرد يا گروه اطلاق مي شود که:
رفتار يا رفتار ها را راه مي اندازند.
رفتار را جهت مي دهند وهدايت مي کنند.
رفتار را تا رسيدن به هدف نگه مي دارند.
بنا براين انگيزه سه ويژگي مشخص دارد و اکثر تعاريف انگيزه به اين سه ويژگي اشاره مي کنند:
جنبه ي انرژي زايي.
جنبه ي جهت دهي.
جنبه ي مقاومت (شعاري نژاد، 1378).
بحث از انگيزه، در واقع، بحث از تعليل يا علّت يابي رفتار آدمي است. بحث از اين که چرا مردم، متفاوت عمل مي کنند؟ و حتّي چرا شخص واحد، متفاوت عمل مي کند؟ خيلي افراد فکر مي کنند انگيزه مفهوم واحدي است. از نقطه نظر عموم مردم، تنها مسئله درباره انگيزه، مقدار آن است. بنابراين، انگيزه به عنوان يک ساختار واحد، از مقدار صفر تا کم، متوسط، زياد، خيلي زياد، نوسان دارد.
در مقابل شماري از نظريه پردازان انگيزه معتقدند که:« انگيزه انواع مختلفي دارد (آيمز1،1987؛ آيمز و آرچر2،1988؛ اتکينسون3،1964؛ کوندري و استوکر4،1992؛ دسي5،1992). براي مثال انگيزه دروني6 با انگيزه بيروني7 تفاوت دارد (ريان8 و دسي،2000). انگيزه ياد گرفتن با انگيزه عمل کردن تفاوت دارد (آيمز و آرچر،1988). و انگيزه گرايش به موفقيّت با انگيزه اجتناب از شکست تفاوت دارد (اليوت9،1997). به عبارتي ديگر انسانها از لحاظ انگيزشي، پيچيده هستند»(مارشال ريو ، 2005، ص17). «گيج و برلاينر10 (1984) انگيزه را به موتور(شدت) و فرمان (جهت)يک ماشين تشبيه کرده اند»(کديور،1379، ص196). لذا تحليل انگيزشي کامل رفتار، به هردو سوال چه مقدار؟ و چه نوع؟ پاسخ مي دهد.
پيش از پرداختن به انگيزه ي تحصيلي و افزايش آن لازم است به انگيزه انسان بطور کلّي توجه کنيم. نظريه پردازان و پژوهشگران در مورد انگيزه انسان به دو مقوله نظر دارند؛ انگيزه بيروني و انگيزه دروني. در انگيزه بيروني، يک عامل خارجي فرد را به انجام کاري خاص بر مي انگيزد. براي مثال؛ کودکي اتاقش را تميز مي کند، تا والدينش او را به سينما ببرند. در اين مورد، کودک تميز کردن اطاق را به خاطر خود آن انجام نداده، بلکه به خاطر دستيابي به چيز ديگري اطاقش را تميز نموده است. انگيزه بيروني، از مشوّق ها و پيامد هاي محيطي مانند غذا يا پول ناشي مي شود. انگيزه بيروني ( به جاي پرداختن به فعّاليّتي، براي تجربه کردن خشنودي فطري در آن) از پيامدهاي فعاليّتي ناشي مي شود، که از خود آن فعّاليّت جدا است (ديسي و ريان، 1985، نقل از مارشال ريو، 2005).
انگيزه دروني، گرايش فطري پرداختن و تسلّط يافتن بر تمايلات، به کار بستن توانايي ها در انجام دادن تمايلات، و جستجو کردن چالش هاي بهينه است. انگيزه دروني به طور خود انگيخته از نيازهاي روانشناختي، کنجکاوي، و تلاش فطري براي رشد، حاصل مي شود. هنگامي انسان با انگيزه دروني کاري را به انجام مي رساند، صرفاً آن را براي خود آن مي خواهد و نتيجه جداگانه اي نمي طلبد.
انگيزه دروني، با دو ادراک همراه است. بدين معني که، انسان در موقعيّت هايي که خود را داراي کفايت11 و کنترل12 احساس کند، انگيزه دروني دارد. انگيزه دروني يک حالت روانشناختي است، و هنگامي حاصل مي شود،
که انسان خود را داراي کفايت و کنترل ادراک کند. احساس کنترل در موقعيّت هاي مختلف از دو بخش ناشي مي شود. 1- فرصت کنترل. 2- توانايي کنترل.
فرصت کنترل بدين معناست که شخص اختيار برنامه ريزي وکنترل شرايط را داشته باشد. يعني فرصت انتخاب وتصميم گيري. پژوهشگران دريافتند که انگيزه و علاقه دروني دانش آموزان به تکاليف مدرسه، هنگامي افزايش مي يابد که دانش آموزان حقّ انتخاب و فرصتهايي براي به دست گرفتن مسئوليّت شخصي يادگيري شان داشته باشند (گرولينک1 و ديگران، 2002، نقل از بيابانگرد، 1384)
توانايي کنترل نيز اشاره به خودکارامدي2 فرد در کنترل موقعيّت دارد. يعني شخص تا چه حدي در يک موقعيّت خاص، خود را با کفايت مي داند. ساختار ادراک کفايت به ساختار خود پنداره3 و عزّت نفس4 شبيه است، ولي خود پنداره و عزّت نفس اموري کلّي هستند، امّا کفايت شخصي در مورد هاي خاص مصداق پيدا مي-
کند (بيابانگرد، 1384).
انگيزه ي پيشرفت :
همانگونه که ذکر شد انگيزش از نظر شدّت و جهت متفاوت است. يکي از انگيزه هايي که اخيراً بدان توجّه شده، انگيزه ي پيشرفت است. ميل يا نياز به تسلّط و برتر شدن. ميل به کسب موفقيّت و تسلّط.
نياز به پيشرفت، ميل به انجام دادن خوب کارها متناسب با معيار برتري6 است. اين نياز افراد را براي جستجو کردن «موفقيّت در رقابت با معيار برتري» با انگيزه مي کند»(مک کللند7 و همکاران ،1953، نقل از مارشال ريو، 2005، ص172)
انگيزه ي پيشرفت، لزوماً چيزي مانند تکاپو براي دستيابي به موفقيّت هاي قابل مشاهده، مانند کسب نمرات بالا در آزمون نيست. اگرچه انگيزه ي پيشرفت، در برگيرنده ي طراحي و تلاشي براي برتري است؛ امّا اين نگرش1 نسبت به پيشرفت است که داراي اهميّت است، نه موفقيّت به خودي خود. بنابراين، ممکن است انگيزه ي پيشرفت فعاليتّهاي بسيار گوناگوني را در بر بگيرد و در پيشه هاي گوناگوني، از رانندگي تا حسابدار يک شرکت پديدار شود (بال، بي تا، ص78).
انگيزه ي تحصيلي:
داشتن انگيزه براي انجام هر کاري توسط انسان لازم است، و هيچ يک از فعاليت ارادي انسانها بدون داشتن انگيزه رخ نمي دهد. از جمله اين فعاليت ها، يادگيري است که شاهراه اصلي آن داشتن انگيزه مي باشد. انگيزه مهمترين شرط يادگيري است. علاقه به يادگيري محصول عواملي است که به شخصيّت و توانايي دانش آموز، ويژگي هاي تکاليف، مشوق ها و ساير عوامل محيطي مربوط است (کديور، 1379).
يکي از عوامل موثر بر يادگيري در ميان يادگيرندگان، انگيزه تحصيلي است. انگيزه تحصيلي يکي از ملزومات يادگيري به حساب مي آيد وچيزي است که به رفتار شدت وجهت مي بخشد و در حفظ وتداوم آن به يادگيرنده کمک مي کند. در واقع انگيزه آن چيزي است که به يادگيرنده انرژي مي دهد و فعاليّت هاي او را هدايت مي کند (طالب زادگان، 1378).
قابل ذکر است که انگيزه پيشرفت موقعيّت هاي گوناگوني را در بر مي گيرد. همانند انگيزه پيشرفت در کار، پيشرفت در روابط بين فردي، پيشرفت در تحصيل و پيشرفت در مهارت هاي مختلف. رابطه ي بين انگيزه ي پيشرفت وانگيزه ي تحصيلي رابطه کل و جزء است. انگيزه ي پيشرفت در موقعيّت تحصيلي را انگيزه ي تحصيلي گويند. به عبارتي پيشرفت در تحصيل، يکي از جوانب انگيزه ي پيشرفت است.
انگيزه :
اصطلاح انگيزه از فعل لاتين mover به معني حرکت دادن مشتق شده است. انگيزه، چيزي است که ما را به جنبش و حرکت وادار، و کمک مي کند تا تکاليف خود را کامل کنيم. انگيزه فرايندي است که طي آن فعّاليّت هدف محور برانگيخته و حفظ مي شود. انگيزه، يک فرايند است نه يک فراورده. ما نمي توانيم انگيزه را مستقيماً مشاهده کنيم؛ امّا مي توانيم آن را از رفتارهايي مانند انتخاب تکاليف، تلاش، استقامت و گفتار، استنباط کنيم. انگيزه، هدفمند است و نيازمند فعاليّت جسماني يا ذهني است. و همچنين انگيزه، رفتار را حفظ مي کند» (پنتريچ و شانک، 2002، ص17).
مفهوم انگيزه يا برانگيختگي به حالات و شرايطي در فرد يا گروه اطلاق مي شود که:
رفتار يا رفتار ها را راه مي اندازند.
رفتار را جهت مي دهند وهدايت مي کنند.
رفتار را تا رسيدن به هدف نگه مي دارند.
بنا براين انگيزه سه ويژگي مشخص دارد و اکثر تعاريف انگيزه به اين سه ويژگي اشاره مي کنند:
جنبه ي انرژي زايي.
جنبه ي جهت دهي.
جنبه ي مقاومت (شعاري نژاد، 1378).
بحث از انگيزه، در واقع، بحث از تعليل يا علّت يابي رفتار آدمي است. بحث از اين که چرا مردم، متفاوت عمل مي کنند؟ و حتّي چرا شخص واحد، متفاوت عمل مي کند؟ خيلي افراد فکر مي کنند انگيزه مفهوم واحدي است. از نقطه نظر عموم مردم، تنها مسئله درباره انگيزه، مقدار آن است. بنابراين، انگيزه به عنوان يک ساختار واحد، از مقدار صفر تا کم، متوسط، زياد، خيلي زياد، نوسان دارد.
در مقابل شماري از نظريه پردازان انگيزه معتقدند که:« انگيزه انواع مختلفي دارد (آيمز1،1987؛ آيمز و آرچر2،1988؛ اتکينسون3،1964؛ کوندري و استوکر4،1992؛ دسي5،1992). براي مثال انگيزه دروني6 با انگيزه بيروني7 تفاوت دارد (ريان8 و دسي،2000). انگيزه ياد گرفتن با انگيزه عمل کردن تفاوت دارد (آيمز و آرچر،1988). و انگيزه گرايش به موفقيّت با انگيزه اجتناب از شکست تفاوت دارد (اليوت9،1997). به عبارتي ديگر انسانها از لحاظ انگيزشي، پيچيده هستند»(مارشال ريو ، 2005، ص17). «گيج و برلاينر10 (1984) انگيزه را به موتور(شدت) و فرمان (جهت)يک ماشين تشبيه کرده اند»(کديور،1379، ص196). لذا تحليل انگيزشي کامل رفتار، به هردو سوال چه مقدار؟ و چه نوع؟ پاسخ مي دهد.
پيش از پرداختن به انگيزه ي تحصيلي و افزايش آن لازم است به انگيزه انسان بطور کلّي توجه کنيم. نظريه پردازان و پژوهشگران در مورد انگيزه انسان به دو مقوله نظر دارند؛ انگيزه بيروني و انگيزه دروني. در انگيزه بيروني، يک عامل خارجي فرد را به انجام کاري خاص بر مي انگيزد. براي مثال؛ کودکي اتاقش را تميز مي کند، تا والدينش او را به سينما ببرند. در اين مورد، کودک تميز کردن اطاق را به خاطر خود آن انجام نداده، بلکه به خاطر دستيابي به چيز ديگري اطاقش را تميز نموده است. انگيزه بيروني، از مشوّق ها و پيامد هاي محيطي مانند غذا يا پول ناشي مي شود. انگيزه بيروني ( به جاي پرداختن به فعّاليّتي، براي تجربه کردن خشنودي فطري در آن) از پيامدهاي فعاليّتي ناشي مي شود، که از خود آن فعّاليّت جدا است (ديسي و ريان، 1985، نقل از مارشال ريو، 2005).
انگيزه دروني، گرايش فطري پرداختن و تسلّط يافتن بر تمايلات، به کار بستن توانايي ها در انجام دادن تمايلات، و جستجو کردن چالش هاي بهينه است. انگيزه دروني به طور خود انگيخته از نيازهاي روانشناختي، کنجکاوي، و تلاش فطري براي رشد، حاصل مي شود. هنگامي انسان با انگيزه دروني کاري را به انجام مي رساند، صرفاً آن را براي خود آن مي خواهد و نتيجه جداگانه اي نمي طلبد.
انگيزه دروني، با دو ادراک همراه است. بدين معني که، انسان در موقعيّت هايي که خود را داراي کفايت11 و کنترل12 احساس کند، انگيزه دروني دارد. انگيزه دروني يک حالت روانشناختي است، و هنگامي حاصل مي شود،
که انسان خود را داراي کفايت و کنترل ادراک کند. احساس کنترل در موقعيّت هاي مختلف از دو بخش ناشي مي شود. 1- فرصت کنترل. 2- توانايي کنترل.
فرصت کنترل بدين معناست که شخص اختيار برنامه ريزي وکنترل شرايط را داشته باشد. يعني فرصت انتخاب وتصميم گيري. پژوهشگران دريافتند که انگيزه و علاقه دروني دانش آموزان به تکاليف مدرسه، هنگامي افزايش مي يابد که دانش آموزان حقّ انتخاب و فرصتهايي براي به دست گرفتن مسئوليّت شخصي يادگيري شان داشته باشند (گرولينک1 و ديگران، 2002، نقل از بيابانگرد، 1384)
توانايي کنترل نيز اشاره به خودکارامدي2 فرد در کنترل موقعيّت دارد. يعني شخص تا چه حدي در يک موقعيّت خاص، خود را با کفايت مي داند. ساختار ادراک کفايت به ساختار خود پنداره3 و عزّت نفس4 شبيه است، ولي خود پنداره و عزّت نفس اموري کلّي هستند، امّا کفايت شخصي در مورد هاي خاص مصداق پيدا مي-
کند (بيابانگرد، 1384).
انگيزه ي پيشرفت :
همانگونه که ذکر شد انگيزش از نظر شدّت و جهت متفاوت است. يکي از انگيزه هايي که اخيراً بدان توجّه شده، انگيزه ي پيشرفت است. ميل يا نياز به تسلّط و برتر شدن. ميل به کسب موفقيّت و تسلّط.
نياز به پيشرفت، ميل به انجام دادن خوب کارها متناسب با معيار برتري6 است. اين نياز افراد را براي جستجو کردن «موفقيّت در رقابت با معيار برتري» با انگيزه مي کند»(مک کللند7 و همکاران ،1953، نقل از مارشال ريو، 2005، ص172)
انگيزه ي پيشرفت، لزوماً چيزي مانند تکاپو براي دستيابي به موفقيّت هاي قابل مشاهده، مانند کسب نمرات بالا در آزمون نيست. اگرچه انگيزه ي پيشرفت، در برگيرنده ي طراحي و تلاشي براي برتري است؛ امّا اين نگرش1 نسبت به پيشرفت است که داراي اهميّت است، نه موفقيّت به خودي خود. بنابراين، ممکن است انگيزه ي پيشرفت فعاليتّهاي بسيار گوناگوني را در بر بگيرد و در پيشه هاي گوناگوني، از رانندگي تا حسابدار يک شرکت پديدار شود (بال، بي تا، ص78).
انگيزه ي تحصيلي:
داشتن انگيزه براي انجام هر کاري توسط انسان لازم است، و هيچ يک از فعاليت ارادي انسانها بدون داشتن انگيزه رخ نمي دهد. از جمله اين فعاليت ها، يادگيري است که شاهراه اصلي آن داشتن انگيزه مي باشد. انگيزه مهمترين شرط يادگيري است. علاقه به يادگيري محصول عواملي است که به شخصيّت و توانايي دانش آموز، ويژگي هاي تکاليف، مشوق ها و ساير عوامل محيطي مربوط است (کديور، 1379).
يکي از عوامل موثر بر يادگيري در ميان يادگيرندگان، انگيزه تحصيلي است. انگيزه تحصيلي يکي از ملزومات يادگيري به حساب مي آيد وچيزي است که به رفتار شدت وجهت مي بخشد و در حفظ وتداوم آن به يادگيرنده کمک مي کند. در واقع انگيزه آن چيزي است که به يادگيرنده انرژي مي دهد و فعاليّت هاي او را هدايت مي کند (طالب زادگان، 1378).
قابل ذکر است که انگيزه پيشرفت موقعيّت هاي گوناگوني را در بر مي گيرد. همانند انگيزه پيشرفت در کار، پيشرفت در روابط بين فردي، پيشرفت در تحصيل و پيشرفت در مهارت هاي مختلف. رابطه ي بين انگيزه ي پيشرفت وانگيزه ي تحصيلي رابطه کل و جزء است. انگيزه ي پيشرفت در موقعيّت تحصيلي را انگيزه ي تحصيلي گويند. به عبارتي پيشرفت در تحصيل، يکي از جوانب انگيزه ي پيشرفت است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر